Omgaan met prikkels

Prikkels zijn eigenlijk alles wat je zintuigen prikkelt en/of om je aandacht vraagt. Prikkels horen bij het leven. Omdat hoog sensitieve personen (hsp’s*) sterker beïnvloed worden door prikkels, doen ze er goed aan een manier te vinden om soepel om te gaan met de prikkels die op hen afkomen.

In ons dagelijks leven krijgen we een enorme hoeveelheid prikkels over ons heen en we kunnen ons daar moeilijk aan onttrekken. We raken dan ook regelmatig overprikkeld als er teveel op ons af komt of van ons gevraagd wordt. Bijvoorbeeld als alles je even teveel wordt en je uit je evenwicht bent. Je raakt geïrriteerd, hebt een kort “lontje”, kunt je slecht concentreren, je vergeet dingen, wordt emotioneel of onzeker, je denken wordt minder helder, je maakt sneller fouten etc. Overprikkeld raken/zijn is overigens ook niet iets exclusiefs voor hsp’s*. Iedereen overkomt het geregeld en dat is normaal.

Prikkels kosten je energie om te verwerken en je hebt rust nodig om te herstellen. Iedereen heeft echter prikkels nodig om zich te ontwikkelen en te kunnen functioneren. Bij te weinig prikkels ontstaat verveling. Bij een goede hoeveelheid prikkels, voel je je lekker maar bij een teveel aan prikkels ervaar je stress. Het is ook niet erg om overprikkeld te raken, het is wel slecht om teveel en te lang achter elkaar overprikkeld te zijn. Dit geldt voor iedereen, maar hoog sensitieve personen lopen een groter risico omdat ze vaker, sneller en meestal intenser overprikkeld raken.

Prikkels kunnen van buiten komen of van binnen. Prikkels van buitenaf zijn bijvoorbeeld een hectische thuis-of werk-situatie, druk verkeer, geluids(overlast), prestatiedruk, vervelende kleding of bepaald eten, honger, onrust, stress en verdriet bij anderen, viezigheid, verrassingen, onvoorspelbare gebeurtenissen. Prikkels van binnenuit worden meestal veroorzaakt door emoties: angst (faalangst, anticipatieangst, verlatingsangst), gedachten en gepieker, schaamte en onzekerheid, schuldgevoelens, maar ook grenzeloos perfectionisme, enthousiasme en gedrevenheid. Vaak vindt er een stapeling van prikkels plaats. Bijvoorbeeld als er veel lawaai of drukte om je heen is, en er dan ook iets anders gebeurt wat je overweldigt, dan wordt je dat teveel en je wordt angstig, boos of onzeker. Als je al overprikkeld bent (of bijna), komen extra prikkels harder aan en zijn zij moeilijker te verdragen.

Chronische overprikkeling

Chronische overprikkeling is niet gezond. Dat is stress. Je hormoonhuishouding verandert (meer stresshormonen) en bij langdurige chronische overprikkeling ook je zenuwstelsel. Feitelijk wordt je hierdoor nog gevoeliger dan je al was en neemt de overprikkeling dus alsmaar toe. Je hebt dan een grote kans op (vage)lichamelijk klachten (bijv. hoofdpijn, RSI, maagproblemen) , je weerstand daalt, je krijgt slaapproblemen, last van extreme vermoeidheid, of zelfs een depressie, burn-out of angststoornis.

Normaal gesproken verdwijnt die extra gevoeligheid weer als je voldoende rust hebt genomen, maar als het te lang duurt en er ernstige klachten zijn ontstaan, is de kans groot dat je nooit meer de oude wordt. Je blijft als het ware extra gevoelig. Daarom is het ook zo belangrijk dat je chronische overprikkeling tijdig aanpakt. Heb je er last van, neem dan nu maatregelen. Neem gas terug, neem niet meer hooi op je vork dan je aan kan. Maak keuzes. Het gaat om de rest van je leven.

Overprikkelde hsp’s*

Hsp’s* raken vrijwel dagelijks overweldigd door de hoeveelheid prikkels die op hen afkomen. Voor het verwerken van deze prikkels is rust nodig in de vorm van tijd in een omgeving met weinig prikkels. Je hoeft niet stil te gaan zitten, ga liever iets rustig actiefs doen waar je je goed bij voelt. Voor hsp’s is het van belang dat zij hier bewust mee leren leven en een voor hen juiste balans vinden tussen rust en prikkels.

Prikkels van buiten kun je mogelijk vermijden of beter doseren. Je hoeft je niet terug te trekken uit de maatschappij maar vind voor jezelf uit wat en hoe lang je bepaalde prikkels kunt verdragen en hou er rekening mee dat je niet altijd evenveel prikkels aankunt dus bouw reserves in. Je kunt wel de hoeveelheid prikkels van binnenuit, van gedachten of emoties verminderen. Vooral negatieve gedachten die emoties oproepen geven veel prikkels. Angst is ook een grote bron van prikkels. Dit is niet eenvoudig maar het scheelt al heel veel als je probeert neutraler en vriendelijker tegenover jezelf en je eigenschap te staan. Als je alleen al een neutrale houding aanneemt tot jezelf en je gevoeligheid, dus accepteert dat het bij je hoort, heb je minder last van negatieve innerlijke gedachten en emoties. Daarnaast helpt het om voor jezelf uit te vissen welke dingen jou overprikkelen en welke minder. Als je je bewust bezig houdt met of je overprikkeld bent of dreigt te raken en van jezelf weet dat bepaalde situaties voor jou in de regel tot overprikkeling leiden, kun je er wellicht iets van leren. Probeer eens een poosje uit elkaar te rafelen welk deel van de overprikkeling van binnen en wat van buiten kwam en probeer de stapeling van prikkels eens te ontleden. Misschien kom je knelpunten tegen waar je iets aan kunt doen. Gedachten kun je deels veranderen.

Als tegenwicht voor de sterk op het hoofd gerichte bezigheden, kun je rust zoeken in de natuur, iets lichamelijks te doen, in je eentje iets doen, mediteren, etc.

Het lezen van een boek over hooggevoeligheid helpt je je eigen situatie te relativeren (minder prikkels) en reikt je kennis en ideeën aan waarmee je iets in je eigen situatie kunt veranderen. Of zoek hulp. Bij extreme angstprikkels die je de hele dag lijken te achtervolgen, of als je nauwelijks nog prikkels kunt verdragen en geestelijk uitgeput of depressief bent, heb je zeker deskundige hulp nodig.

*hsp: Hoog Sensitief Persoon

vorigevolgende