Sensitieve mensen hebben het in de hedendaagse arbeidsmarkt niet altijd even makkelijk. Ze hebben vaak moeite de grote hoeveelheid prikkels te verwerken die met werk samenhangen en ervaren daardoor vaker stress. Juist de eigenschappen die veel gevraagd worden (stress bestendig, flexibel) zijn niet hun sterkste kanten. Daarnaast kunnen collega’s en bazen een enorme bron van negatieve prikkels vormen die hsp’s* in hun werk belemmeren.
Elke werkdag moeten hsp’s grote hoeveelheden prikkels verwerken. Naast de gewone prikkels die bij het werk horen, zijn er de kleine en grote akkefietjes met collega’s, je baas of klanten die veel energie kosten. En als je als hsp ook erg open staat voor collega’s, heb je grote kans dat je ook nog negativiteit van hen overneemt. Dit kost allemaal energie en het gaat vaak gepaard met stress en overprikkeling. Veel hsp’s ondervinden hierdoor problemen op het werk. Sommige doen hun best om hun eigenschap thuis laten en passen zich aan maar houden dat op de lange duur niet vol. Je kunt je gevoeligheid immers niet echt thuis laten. Anderen proberen begrip te krijgen van collega’s en leggen uitgebreid uit wat hsp zijn is. Hier wordt niet zelden afhoudend op gereageerd. Vroeg of laat raken ze dan toch vaak teleurgesteld omdat er voor hun gevoel toch onvoldoende rekening met hen wordt gehouden. Hsp’s hebben ook meer behoefte aan erkenning voor hun inzet en het uitblijven daarvan geeft ook veel stress.
Daarom is het van belang dat je een manier probeert te vinden om je eigenschap wel mee naar je werk te nemen maar het op zo’n manier te doen dat je er voordeel van hebt. Allereerst is het goed je te realiseren dat je door te proberen te doen alsof je geen hsp bent, jezelf tekort doet. Namelijk, feitelijk neem je dan zélf ook je eigenschap niet serieus. En waarom zouden collega’s dat dan wel doen?.
Stress en werk
Voor hsp’s op het werk is stress een belangrijk factor. Iedereen heeft stress op het werk, dat hoort er bij. Een bepaalde mate van stress is zelfs nodig om goed te presteren. Maar dit korte korte periodes te zijn, momenten van stress. Dagelijks zullen er dingen zijn die kortdurend stress geven, bijvoorbeeld een deadline, een conflict met een collega, een belangrijke vergadering of een moeilijke opdracht. Je herstelt je weer als de piek voorbij is. Je kunt zelfs zeggen dat je dit soort stress nodig hebt om het werk aantrekkelijk te houden, het zijn nl. ook de uitdagingen in je werk die je nodig hebt. Het wordt al moeilijker als er bijna dagelijks sprake is van dergelijke periodes van kortdurende stress. Bij elkaar opgeteld ben je een behoorlijk deel van je (werk)tijd gestresst. Het kan komen doordat je dagelijks een hoge werkdruk hebt, moet samenwerken met een vervelende collega. Maar ook factoren als het woon werk-werk verkeer en het geregel rond de combinatie van werk en gezin, geven dagelijkse veel stress. Als je tussentijds voldoende herstelt, is er niets aan de hand. Het gaat pas fout als je niet meer terug kunt veren en daardoor feitelijk altijd in een bepaalde mate overprikkeld ofwel gestresst blijft. Dat gaat gaat je geestelijk en lichamelijk uitputten. Je raakt steeds vaker en sneller overprikkeld, je kunt steeds minder hebben, je hebt steeds meer het gevoel dat je wordt geleefd. Op een gegeven moment gaan er zelfs dingen veranderen in je hersenen door de continue aanwezigheid van stresshormonen. Je systeem wordt gevoeliger, je wordt angstiger, gaat nog meer beren op de weg zien en je wordt onzekerder. Bovendien maak je sneller fouten en presteer je slechter wat ook weer stress oplevert. Een gevoeliger systeem is nog vatbaarder voor stress en je belandt in een vicieuze cirkel. Ga je door, dan raak je overspannen of kom je in een burn-out terecht.
Ook kan er op het werk sprake zijn van traumatische stress. Het gaat dan om stress die te maken heeft met een inbreuk op je persoon. Dergelijke dingen zijn zeer bedreigend. Meestal gaat het om vormen van intimidatie en machtsmisbruik. Denk hierbij bijvoorbeeld aan pesten door collega’s, gekleineerd worden door je baas of telkens gepasseerd worden. Maar ook als je gedwongen bent dingen te doen die tegen je natuur ingaan, bijvoorbeeld liegen tegen klanten, is dit zeer stressvol. Het hoeft overigens niet gelijk te gaan om extreme situaties. Langdurig kleine dingen moeten verdragen, kan op den duur ook traumatisch worden omdat de lading die eraan hangt steeds toe neemt.
Oorzaken van stress op het werk
Aanwezigheid van veel stressfactoren
Bekende stressfactoren op het werk zijn: lange en onregelmatige werktijden, repetitief en niet-stimulerend werk, isolatie, hoge prestatiedruk, laag inkomen, bureaucratie, conflicterende eisen, gebrek aan autonomie, werk van weinig aanzien, gebrek aan zekerheid, desillusie. Heb je er veel van, dan ervaar je waarschijnlijk veel stress. Deze factoren zijn ook voor niet hsp’s stressvol.
Omgang met collega’s
Voor je welbevinden op het werk, zijn collega’s vaak van essentieel belang. Je bent immers een behoorlijke hoeveelheid tijd in hun buurt. Helaas loopt dat niet altijd even soepel. Mensen gaan over je grenzen heen, vaak onbewust maar soms ook expres. Anders dan je vriendenkring, heb je te maken met mensen die je eigenlijk helemaal niet liggen en ben je gedwongen met hen samen te werken. Op de werkvloer kan er behoorlijk met ellebogen gewerkt worden. Er lopen soms ook manipulatieve mensen rond of mensen die ronduit hun macht gebruiken om hun zin te krijgen ten koste van jou. Dit zijn allemaal dingen die hsp’s van nature slecht kunnen hebben. Misschien krijg je de neiging die methoden ook maar toe te passen, maar op den duur gaat zich dat wreken met je natuur.
Onbegrip
Een valkuil van hsp’s is dat ze vinden/denken/hopen dat de anderen rekening met hun eigenschap houden als ze maar wisten hoe het met je zat. Ze denken dat als ze het maar uitleggen, dat mensen dan wel rekening met je houden. Hsp’s houden haast vanzelfsprekend rekening met hun collega’s en verwachten dat dan ook van hen. Gebeurt dat niet, dan krijg je misschien de neiging nog meer te gaan uitleggen met het gevolg dat je hen juist afstoot. Dat komt omdat je je eigenlijk verschuilt achter algemene eigenschappen van hsp’s, waar veel mensen andere ideeën over hebben en ook mogen hebben. Stuiten op onbegrip komt heel hard aan. Je zocht erkenning voor jou als persoon maar die krijg je niet. Je voelt je afgewezen en dat is zeer stressvol.
Een baan die niet bij je past.
Een baan waarbij je goed in je vel kunt zitten en waar je persoonlijk in kunt groeien, is een baan die goed voor je is. Veel hsp’s kiezen echter niet de baan die ze zouden willen. Het gevolg is dat je werk hebt wat je eigenlijk niet erg inspireert. Op zich is dat niet erg, als je buiten je werk voldoende andere uitdagingen hebt. Maar vaak is het een negatieve keuze. Je kiest bijvoorbeeld voor zekerheid. Of misschien heb je in de hoop het wat rustiger aan te kunnen doen een baan onder je niveau aangenomen. Ook kan het zijn dat je bewust een baan met minder verantwoordelijkheid hebt in de hoop minder stress te ervaren. Of je wordt tegen gehouden door faalangst. Echter, in de praktijk blijkt zo’n baan toch niet de oplossing, het maakt je ongelukkig. Je gaat je vervelen, of je gaat je ergeren. Beide hebben chronische stress tot gevolg. Vaak ga je dan toch proberen dingen te veranderen, bv. omdat je inziet hoe dingen beter kunnen, en loop je daarbij op tegen onwil van collega’s of de bedrijfscultuur. Dit heeft dan weer grote frustraties tot gevolg, en dus stress. Door in zo’n baan te blijven hangen, gaat je zelfbeeld en zelfvertrouwen achteruit en raak je gevangen. Dit geeft veel stress en kan leiden tot depressies.
Niet passende bedrijfscultuur.
Minstens zo belangrijk als het inhoudelijke aspect van je werk, is je werkomgeving. Als het arbeidsethos in een organisatie niet bij je past, geeft dat veel stress. Hsp’s zijn van nature loyaal aan hun werkgever en zullen zich inzetten maar kunnen er slecht tegen als hieraan getwijfeld wordt. Een 9 tot 5 mentaliteit met tijdverantwoording vinden zij meestal vervelend en ze krijgen daarvan het gevoel mee dat hun loyaliteit niet erkent wordt. Ruimte voor waardering en inbreng zijn ook essentiële dingen die hsp’s nodig hebben maar die vaak ontbreken op de werkvloer. Er zijn echter verschillen tussen bedrijven en instellingen. Vind je je werk wel leuk maar pas jij echt niet bij een organisatie en andersom, ga dan wat anders zoeken. De cultuur kun je niet veranderen maar jezelf ook niet en op de lange duur hou je het niet vol.
Wat te eraan te doen?
Probeer voor jezelf te analyseren hoe groot je probleem met stress is op je werk en welke stressfactoren er spelen. Misschien zie je dan gelijk al dingen die je zou kunnen veranderen. Stel prioriteiten en grenzen voor jezelf, pak overprikkeling waar mogelijk aan. Daarmee neem je gevoelsmatig de regie ter hand over je eigen werkende leven en voel je je minder gevangen. Probeer met een beetje afstand naar je situatie te kijken om realistisch in te kunnen schatten wat wijs zou zijn om te doen. Kijk ook zeer kritisch naar je eigen ‘smoesjes’ waarom de dingen gaan zoals ze gaan. Zitten daar misschien patronen in die je feitelijk tegenhouden iets te veranderen? Erover praten met mensen, een vertrouwde collega of vriend of een jobcoach, kan hierbij ook zeer nuttig zijn.
Je zult een manier moeten vinden waarbij je zoveel mogelijk jezelf kunt zijn op je werk. Uiteindelijk gaat het om jou. Je moet beginnen jezelf en je eigenschap serieus te nemen. Meestal komt dit er in de praktijk op neer dat jij beter voor jezelf moet gaan opkomen. Je moet het heft in handen nemen, anderen doen dat echt niet voor je. Je moet ophouden daarop te hopen en wachten. Jij moet je eigen grenzen bewaken en stellen. Dat zal ongetwijfeld ook tot botsingen leiden met collega’s die hun eigen grenzen hebben en bewaken. Die conflicten moet je voor lief nemen, zonder kan het niet. Als je bang bent voor conflicten, ga je ze uit de weg en pas je jezelf toch weer aan. Het is beter als je probeert zo dicht mogelijk bij jezelf te blijven. Luister naar je gevoel zoveel het kan maar blijf wel je verstand gebruiken. Je moet wel reëel blijven. Een ideale werkgever en collega’s bestaan niet. Denk na over de hoeveelheid die je van jezelf wilt laten zien, hoeveel er nodig is. Je hoeft je niet kwetsbaar op te stellen en van alles over het hoe en waarom achter hoe je bent zoals je bent te vertellen. Wees duidelijk in wat jij nodig hebt en waarom. Verschuil je niet achter algemeenheden van hsp’s maar maak het concreet. Noem die term liefst helemaal niet. Het gaat niet om hsp’s maar om jou. Wat heb jij nodig, wat jouw kijk is op het leven en het werk, en wat drijft jou als mens. Je zult merken dat veel collega’s daar echt wel in geïnteresseerd zijn. Toch zul je merken dat dit niet met iedereen lukt. Dat hoeft ook niet, om toch te kunnen functioneren. Verschillen tussen mensen mogen er zijn. Trek het je niet te persoonlijk aan.
Begin met duidelijker stellen van je grenzen en stel je assertiever op. Jij hebt net zo goed het recht ruimte in te nemen. Mogelijk heb je al vaker geprobeerd beter voor jezelf op te komen maar is het niet gelukt. Dat komt dan waarschijnlijk doordat je het niet goed brengt of veel te laat waardoor het zoveel lading heeft dat mensen defensief reageren door de heftigheid van je emoties. De kunst is om de dingen zo te brengen dat de ander zich niet onder druk gezet voelt of wat je zegt als verwijt ervaart. Praat bijvoorbeeld vanuit jezelf (ik vind/meen/denk/zou graag, …) en laat ruimte voor de ander. Dat is eenvoudiger dan het lijkt. Maar het is te leren, gewoon door het te oefenen. Ga desnoods op een assertiviteits- of communicatiecursus of lees een boek met tips. Ook als je jezelf helemaal niet assertief voelt, kun je je toch assertiever opstellen. Als je dat lukt, ga je je vanzelf ook assertiever voelen.
Gebruik je intuïtie. Je hebt een eigenschap waarmee je dingen kunt invoelen en aanvoelen. Dat levert je kennis op waar je iets mee kunt doen mits je het voorzichtig gebruikt. Je voelt waarschijnlijk aan wanneer en hoe je iets het beste kunt brengen. Je begrijpt eerder waar nu eigenlijk de kern van de zaak ligt. Doe echter nooit alsof je alwetend bent en mensen dus naar je moeten luisteren, want jij kunt er ook naast zitten. Laat andere mensen dus wel in hun waarde.
Een valkuil die bij hsp’s veel voorkomt is dat zij een negatief zelfbeeld hebben. Eigenlijk durven ze niet voor zichzelf op te komen of vinden onbewust dat ze de ruimte niet in mogen nemen. Dit doe je als je je schaamt voor je gevoeligheid of je jezelf ook maar een lastig mens vindt. Doordat dit soort vooroordelen over jezelf diep in jezelf verankerd liggen, straal je ze uit. Je lichaamshouding, je woordkeus en je stem geven dit weer. Hier reageren mensen op door je minder serieus te nemen. Door aan je zelfbeeld te werken, dus door je gevoel van minderwaardigheid aan te pakken, gaat je algehele uitstraling veranderen en wordt je vanzelf meer gezien door je collega’s. En als collega’s je zien zoals je bent, zullen ze geneigd zijn om meer rekening met je te houden.
Tip: lees het boek “blijf je werk de baas voor hoog sensitieve personen” van Barrie Jaeger. Zie boeken.
*hsp: Hoog Sensitief Persoon.