Als mensen hun gevoeligheid als stoornis ervaren of met problemen kampen die direct of indirect met hun gevoeligheid te maken hebben, is het een logische stap dat zij gaan zoeken naar manieren om hun gevoeligheid te behandelen. Echter, het is een aangeboren eigenschap en geen aandoening. Er is dan ook geen behandeling die gevoeligheid zou kunnen genezen.
Veel hsp’s zoeken toch een vorm van therapie omdat zij last hebben van hun eigenschap. In dat geval is er meestal sprake van chronische overprikkeling en stress (geestelijk en lichamelijk) die de aanleiding vormt voor het zoeken naar hulp of behandeling. Het is dus eigenlijk niet voor de gevoeligheid zelf dat er een behandeling wordt gezocht.
Sensitiviteit als ziekte
In de huidige maatschappelijke verhoudingen is niet veel plaats voor de wat gevoeligere en kwetsbare mens. Omdat zij een grotere kans hebben op klachten die met stress en overbelasting te maken hebben, wordt door veel mensen gevoeligheid als stoornis gezien. Immers, degene die in de problemen komen, vallen op. In de ogen van minder gevoelige mensen, worden hoog sensitieve mensen vaak dus overgevoelig of ziek gevonden. Zij krijgen de boodschap maar te gaan leren om minder gevoelig te zijn of krijgen het advies medicijnen te gaan slikken om hen weerbaarder te maken. Het is echter niet iets wat je kunt genezen of afleren. Sensitiviteit is geen ziekte, al kan het wel meespelen in het ontstaan van psychische- of lichamelijke overbelastingsklachten. Die klachten zijn uiteraard wel te behandelen.
Soms is er sprake van doorgeschoten gevoeligheid op een bepaald vlak. Vaak is dat op het emotionele vlak of op het gebied van gevoeligheid voor stress. Dit is een gevolg van langdurige chronische overprikkeling (soms in de jeugd) wat geleid heeft tot een chronische overbelasting van het zenuwstelsel. Het komt erop neer dat het nog gevoeliger is geworden. Daarom is voorkomen van chronische overprikkeling en -belasting ook zo belangrijk. Chronische overprikkeling en overbelasting hangt meestal ook samen met andere aspecten van de persoonlijkheid die maken dat iemand stelselmatig over zijn/haar grenzen gaat. Het is dan deze ‘persoonlijkheidsproblematiek’ die dwarszit, niet de gevoeligheid zelf.
Als er inmiddels wel sprake is van ernstige overgevoeligheden door chronische overprikkeling, dan kun je stellen dat je systeem wel ‘ziek’ is want het heeft rust nodig. De hoeveelheid prikkels moet verminderd worden om het lichaam en de geest de kans te geven te herstellen. Hoe langer de overbelasting heeft geduurd, hoe langer ook het herstelproces duurt. Als het járenlang heeft geduurd om op te bouwen, is de schade mogelijk zelfs permanent en zal herstel nooit volledig zijn. Rust betekent overigens niet dat dan alle prikkels vermeden moeten worden, het zoeken naar andersoortige prikkels en op andere vlakken kan juist een ontspanning bieden voor het overbelaste deel van het systeem. Bezig gaan maar binnen je grenzen blijven.
Is er bij jouw sprake van psychische problemen, denk je dat je een stoornis hebt, of wil je dat graag uitsluiten? Klik hier voor meer informatie.
Ongevoeliger worden
In de zoektocht naar hulp begint menig hsp met het zoeken naar manieren om ongevoeliger te worden. Dit lijkt de meest logische oplossing voor de problemen die te maken hebben met gevoeligheid. Niet zelden is het ook de omgeving die hsp’s aanspoort om eens te gaan leren wat ‘harder’ te worden. Gevoeligheid is immers niet de norm en in onze maakbare samenleving, en we moeten er dus maar aan gaan werken om minder gevoelig te worden. Deze strategie werkt echter op de langere termijn nooit. Het is erg moeilijk vol te houden iemand anders te zijn dan je in werkelijkheid bent en de gevolgen van de overprikkeling zijn maar tot op zekere moment te negeren. Je kunt je, door bepaalde gedachten aan te leren en beter voor jezelf op te komen, wel weerbaarder maken maar het is onmogelijk je gevoeligheid te verminderen. Net als seksuele voorkeur en intelligentie hoort gevoeligheid bij de persoonlijkheid. Het heeft dan ook weinig zin therapie te volgen die gericht is op het verminderen van de gevoeligheid. Echter, als de therapie als doel heeft de weerbaarheid te verhogen, kan het juist wel heel nuttig voor mensen die onvoldoende voor zichzelf opkomen en daardoor veel stress ervaren.
Balans
Een mens die goed in balans is, een goed evenwicht weet te bewaren tussen prikkeling en rust, goed voor zichzelf zorgt en stevig in het leven staat, is weerbaarder en minder kwetsbaar voor alles wat van buitenaf komt. Het komt wel binnen maar slaat je niet uit het lood. Daarom zou je kunnen zeggen dat door te gaan werken aan een betere balans in het leven, de gevoeligheid wordt verminderd. De gevoeligheid zelf neemt natuurlijk niet af, maar je kunt er beter mee omgaan en je bent dus minder kwetsbaar. Het komt erop neer dat je meer aandacht aan jezelf moet gaan geven, dingen doen die je goed doen en goed voor je zijn. Wat je eigenlijk precies gaat doen, is minder belangrijk dan dat je iets gaat doen. Kies iets wat bij je past want anders zul je er ook weinig aan hebben.
Beweging is een zeer belangrijke en goed werkende therapie voor mensen die overprikkeld zijn. Het activeert herstel, en je wordt op een andere manier moe zodat je je beter kunt ontspannen. Er worden bovendien stoffen vrijgemaakt die je je beter doen voelen. Je verbetert de balans tussen lichaam en geest. Ook ontspanningsoefeningen zijn zeer nuttig. Als je zoiets wat meer onder begeleiding of in groepsverband wilt doen, dan zijn er allerlei mogelijkheden: meditatie, mindfulness, haptonomie, yoga, etc. Ook deze activiteiten genezen je niet van je gevoeligheid maar kunnen je helpen een betere balans te vinden in je lichaam en je geest en ook technieken aanleren waarmee je beter met overprikkeling door stress kunt omgaan. Door er beter mee om te gaan, krijg je er meer regie over en zal overprikkeling minder snel en minder heftig optreden.
Klik hier voor meer informatie over balans.
Zelfwaardering
Veel hsp’s met problemen met stress of angst, hebben de neiging te hard voor zichzelf te zijn en onvoldoende voor zichzelf te zorgen en op te komen. Hierdoor gaan ze vaker dan nodig over hun eigen grenzen heen of laten anderen daaroverheen komen. Vooral mensen die erg negatief over hun gevoeligheid oordelen, lopen hierin groot gevaar. Ze nemen a.h.w zelf hun gevoeligheid ook niet zo serieus. Het heeft dus te maken met hoe je jezelf en je gevoeligheid waardeert. Mensen met een slechte eigenwaarde, zijn eerder geneigd over hun grenzen te gaan. Hieraan werken, assertiever worden, is voor hen hard nodig. Jezelf versterken, je eigenwaarde opkrikken, via fysieke of mentale oefeningen, kun je leren. Volg desnoods een assertiviteitstraining of ga naar een psycholoog. Maar het belangrijkste is dat je goed voor jezelf gaat zorgen, je grenzen stelt, dingen gaat doen die jij leuk vindt en die bij je passen. Zodra je nl meer aandacht aan jezelf gaat besteden, stijgt ook je eigenwaarde.
Praten
Praten is altijd goed voor mensen die problemen hebben. Het is een heel goede manier om de dingen een rijtje te zetten en eens van af een wat andere kant te bekijken, i.p.v.alleen maar in jezelf en met jezelf in cirkeltjes te redeneren. Je krijgt bovendien ook feedback waarmee je iets kunt doen. Zelfs als je met mensen praat die je niet begrijpen of geloven, is praten nuttig omdat je dan gedwongen wordt je te oefenen in het voor jezelf opkomen.
Niet zelden zijn hsp’s opgehouden te praten over het feit dat ze gevoelig zijn en over de problemen die zij ondervinden door hun gevoeligheid, omdat ze denken dat ze niet serieus genomen worden of dat men niet op hen zit te wachten. Helaas is dat vaak het gevolg van negatieve ervaringen op dat gebied. Dat is jammer, want het kan een stuk opluchten als je met mensen praat. Zeker met andere hsp’s praten is zeer nuttig en prettig.
Bij hardnekkiger emotionele problemen of als er niemand te vinden is waarmee je goed kunt praten, is het een goed idee om eens met een psycholoog of coach te praten. Er zijn er die zich speciaal richten op hooggevoeligheid en zij zijn gemakkelijk via internet te vinden. Vaak zijn dat ervaringsdeskundigen, dus zelf ook hsp. Gebruik wel je gezond verstand èn je intuïtie bij het kiezen van een therapie of therapeut. Kies iemand die bij je past. Er zijn ook diverse fora waar je met lotgenoten ervaringen kunt uitwisselen.
Afschermen van invloeden van anderen
Een specifiek probleem waar veel hsp’s melding van maken is dat ze zoveel last hebben van emoties, spanningen etc. die ze opvangen vanuit hun omgeving. Niet zelden hebben hsp’s hun gevoelige antennes zo sterk op de buitenwereld gericht, dat ze vrijwel alles opvangen en daardoor zelf overspoeld worden. Meestal ligt de oorzaak hiervan in een verstoord evenwicht tussen aandacht voor zichzelf en aandacht voor de omgeving. Mensen richten a.h.w. de antennes onvoldoende op zichzelf, zorgen onvoldoende voor zichzelf en laten anderen over hun grenzen komen. Mensen met een lage eigenwaarde hebben een sterkere neiging zich aan te passen en het anderen naar de zin te maken om maar aardig gevonden te worden. Of ze hebben het gevoel dat ze altijd voor iedereen die hulp nodig heeft klaar dienen te staan. In hun dagelijkse gedrag, stellen zij het belang van anderen boven dat van zichzelf. Eigenlijk zijn ze continu (onbewust) hun omgeving aan het peilen wat neerkomt op het maximaal openen van de gevoelige antennes. Het is dan ook niet gek dat ze veel opvangen. Daarbij letten ze onvoldoende op hun eigen grenzen. Hun eigen basis is te zwak, ze staan niet zelfverzekerd in hun schoenen, zitten niet prettig in hun vel. Dus er is ook weinig tegenwicht vanuit de basis voor invloeden van buitenaf. Het komt ook voor dat mensen bewust voornamelijk gericht zijn op de omgeving omdat zij zich bezig houden met de spirituele wereld. Op zich hoeft dat geen probleem te zijn mits er voldoende verbinding blijft met het aardse en je basis en je het niet continu doet. Is die er niet, dan is er ook geen gezond evenwicht en word je te ‘zweverig’. Er zijn trainingen, technieken die helpen om jezelf meer af te schermen met bv visualisaties of je juist weer vaster te laten wortelen in de wereld. Echter, deze zijn pas effectief als ook gewerkt wordt aan de zelfwaardering en het bewaken van de eigen grenzen om de basis te versterken.
Medicatie
Sensitieve mensen waarmee het even of langduriger niet zo goed gaat, krijgen vroeg of laat het advies om medicatie te nemen. Het gaat dan eigenlijk altijd om antidepressiva. Dit soort middelen zijn echter geen wondermiddelen. Ze genezen je niet van je gevoeligheid en ben je eenmaal begonnen, dan ben je er niet zo makkelijk weer vanaf. Bij niet al te ernstige depressies werkt het niet beter dan afwachten en praten. Het kan zijn dat ze echt nodig zijn, maar het wordt soms wel erg snel voorgeschreven zonder dat er aandacht is voor de werking en de bijwerkingen. En hsp’s krijgen niet zelden behoorlijke bijwerkingen. Ook is het vaak een kwestie van uitproberen welke dosis en welk middel het beste werkt en telkens kost het tot enkele maanden voordat er iets van te zeggen valt. Het is aan te raden om zorgvuldig met de arts te overwegen of en wat voor alternatieven er zijn en of er misschien nog wat langer gewacht kan worden om te kijken wat rust en/of gesprekken voor verbetering geven. Neem zo’n beslissing nooit overhaast of met het argument ‘baat het niet, dan schaadt het niet’.
Hoewel er veel verschillende soorten antidepressiva zijn, werken ze allemaal min of meer hetzelfde: ze verminderen angst- en paniek aanvallen en overmatig gepieker en voorzien je hersens van stoffen waardoor je brein wat geactiveerd wordt (tegen depressies). Ze helpen dus niet tegen overprikkeling op zich. Een overprikkeld en overbelast systeem komt er niet van tot rust maar het afnemen van angst en piekeren zal wel helpen om overprikkeling niet verder te laten oplopen. Vooral angst- en paniek gaat immers gepaard met heel veel interne prikkels dus dan kan een antidepressivum zeker nuttig zijn. Echter, ook de bijwerkingen kunnen voor veel prikkels zorgen. Hoewel het argument vaak is dat je minder gevoelig wordt van antidepressiva (op emotioneel gebied) komt het ook voor dat hsp’s het gevoel hebben juist gevoeliger te worden dan ze al waren. Vooral in de eerste maanden. Het opjagende effect van de antidepressiva kan ook een onaangename onrust met zich meebrengen. Niet zelden leidt dat juist tot slechter slapen i.p.v. beter. De bijwerkingen kunnen pittig zijn zowel bij het beginnen als bij het stoppen met dit soort middelen. Aangezien hsp’s vaker last hebben van bijwerkingen, is dit aspect zeker belangrijk om mee te nemen in de overwegingen. Artsen hebben de neiging daar niets over te zeggen of het te bagatelliseren, dus vraag er naar.
Kalmerende en rustgevende middelen kunnen hsp’s die in een acute overprikkeling zitten (bijvoorbeeld een paniekaanval of slapeloosheid door overprikkeling), helpen om hier weer uit te komen. Dit werkt meestal op zich goed, maar het zijn sterk verslavende middelen en moeten niet voor langdurig gebruik worden ingezet. Sommige hsp’s waar de overprikkeling niet te erg is, hebben baat bij homeopatische of kruiden-middelen waarin rustgevende planten (bijvoorbeeld valeriaan) zijn verwerkt. Of dit ook echt werkt, is niet aangetoond.
Psychotherapie
Hsp’s ondergaan vaker dan gemiddeld psychotherapie. Vooral als er problemen waren in de jeugd of als er traumatische dingen zijn voorgevallen, is de kans groot dat hsp’s op enig moment psychologische hulp inroepen. Ook kampen hsp’s meer dan gemiddeld met de gevolgen van stress en angsten door overbelasting waardoor zij tijdelijk uit de running geraken, en tegenwoordig word je daarvoor al snel naar een psycholoog gestuurd. Een ander aspect is dat veel hsp’s denken of aangepraat is dat er iets mis met hen is. Ze worden niet begrepen en geaccepteerd, begrijpen zichzelf ook vaak niet en hebben niet in de gaten hoe slecht ze met zichzelf omgaan.
Veel hsp’s krijgen de behoefte aan hulp met hun emotionele problemen. Na een emotionele crisis is het misschien zelfs noodzakelijk om psychische hulp te zoeken. Als je persoonlijk functioneren, je relaties met de omgeving en/of je werk dagelijks lijdt onder klachten die met je gevoeligheid samenhangen, is het zinvol om eens met iemand samen te gaan onderzoeken hoe dit komt en of er misschien dingen aan te doen zijn. De gevoeligheid is aangeboren, maar de manier waarop je ermee omgaat en met situaties waarin gevoeligheid een rol spelen, zijn aangeleerd. Misschien heb je een manier aangeleerd die weliswaar in je jeugd werkte, maar waar je nu last van hebt. Bijvoorbeeld je gevoelens en gevoeligheid verstoppen of altijd maar doen wat anderen van je verwachten. Dergelijke reacties, de copingstyle, kun je veranderen waardoor je weer gemakkelijker door het leven kunt gaan. Ook de manier waarop je kijkt naar jezelf, je denkpatronen en de manier waarop je jezelf in je omgeving ziet, kan jezelf zodanig in de weg zijn gaan zitten dat je er ongelukkig of depressief van bent geworden. Een laag zelfbeeld is dan het gevolg. Hieraan is ook met therapie e.e.a. te verbeteren. Je komt niet van je gevoeligheid af, maar je gaat er anders mee om en dus wordt je minder kwetsbaar voor prikkels.
Er is wel waargenomen dat hsp’s geneigd zijn ervaringen, bijv uit hun jeugd, negatiever te beschrijven dan niet hsp’s. Niet omdat ze graag overdrijven, maar omdat negatieve gebeurtenissen nu eenmaal meer impact op hen hebben en ook dus als zodanig in hun herinnering blijft hangen. Een valkuil voor therapeuten is om het relaas van een patiënt te onderschatten vanuit het vooroordeel dat hij/zij als hsp’s wel een negatievere instelling zal hebben en het dus wel allemaal zal meevallen. Het is belangrijk dat een therapeut respect opbrengt en vertrouwen en veiligheid biedt om je kwetsbaarheid te tonen. Een therapeutische tactiek waar hsp’s zelden goed op reageren, is die van provocatie om een doorbraak te triggeren. Bij het kiezen van een therapeut, is het van belang dat het persoonlijk klikt en dat deze rekening wil houden met het feit dat je gevoelig bent. Een goede en veilige therapeutische relatie nl. is voor hsp’s nog van een groter belang dan voor niet-hsp’s.
Het komt niet zelden voor dat bij hsp’s een psychische stoornis is vastgesteld (op basis van criteria die mn voor niet hsp’s kloppen) terwijl ze die helemaal niet blijken te hebben. Of dat de verkeerde stoornis is vastgesteld. Dat leidt tot veel frustraties bij hsp’s omdat zij zich niet begrepen voelen. Weet een sensitieve patiënt niet dat hij/zij hsp is, dan kun je dat als therapeut voorzichtig aan de orde brengen. Soms weten patiënten het wel, maar durven ze het niet aan de orde te brengen uit angst dat men het niet serieus neemt. Soms komt een patiënt zelf met de diagnose dat hij/zij hsp is, terwijl dat niet zo is. Vaak gaat de sensitiviteit samen met andere problematiek en stoornissen, het is dan niet de oorzaak van de problematiek maar speelt wel mee via bv de copingstrategie of de intensiteit van ervaringen.
Voor therapeuten is er in 2011 een boek verschenen van E. Aron: Hoog sensitieve personen & psychoterapie.
Alternatieve therapieën
In de alternatieve geneeskunst worden ook vele therapieën aangeboden voor hsp’s. Ook deze zullen de gevoeligheid niet kunnen genezen, hooguit kunnen ze helpen wat meer rust en ontspanning te geven in periodes van herstel. De werking van alternatieve geneeswijzen is meestal niet aangetoond ook al wordt dat wel geclaimd. Therapeuten beloven vaak meer dan ze waar kunnen maken, hoe mooi het ook klinkt. Echter, omdat er vaak door de therapeut wel veel aandacht is voor de hele mens, kunnen dergelijke therapieën wel prettig zijn voor hsp’s. Het feit dat er aandacht is voor de klachten, helpt al die te verminderen. Zeker als de therapie er op gericht is de balans te herstellen in lichaam en geest, kun je er dus best baat bij hebben. Zelfs al is het alleen maar het placebo-effect, het gaat er uiteindelijk om dat je je beter voelt.
Er zijn wel verschillen tussen de aangeboden therapieën. Van bijvoorbeeld bach-bloesems, stenen, homeopathie, sensi-therapie, NEI, bioresonantie, orthomoleculaire diëten, energietherapie etc is het onwaarschijnlijk dat ze echt werken. Of elke onderbouwing ontbreekt of deze is wetenschappelijk hoogst discutabel. Hypnotherapie, creatieve therapie en integratieve therapieën, zijn vaak wel deels gebaseerd op reguliere technieken vanuit de psychologie en zouden dan ook wel kunnen werken bij emotionele problemen. De effectiviteit hangt dan sterk samen met de kwaliteit van de therapeut. Naast een groot aanbod aan therapieën, zijn er ook vele therapeuten die zich aanbieden. Vaak zijn het ervaringsdeskundigen die zich hebben toegelegd op het begeleiden van hsp’s. Hier zitten goede en minder goede tussen, het blijft zaak zorgvuldig te kiezen. Vergeet niet dat vrijwel elke therapeut zal zeggen dat hij/zij je van je problemen kan afhelpen terwijl dat in de praktijk zelden zo makkelijk gaat. Eenvoudige quick fixes bestaan gewoon niet. Bij ernstigere emotionele problemen, is het aan te raden een therapeut te kiezen die ook is opgeleid in de reguliere psychologie of je via je huisarts te laten doorsturen.
Vanuit de spirituele hoek zijn er worden vele intuïtieve cursussen, workshops en therapieën, aangeboden. Hier is ook vaak specifieke aandacht voor de hoog sensitieve persoon. Intuïtieve ontwikkeling, leven met je intuïtie en dat soort onderwerpen sluiten aan bij hsp’s. Waarschijnlijk zijn aanbieders van dit soort evenementen zelf ook hoog sensitief. Zeker mensen die sterk open staan voor energieën en paranormale ervaringen, zullen zich aangetrokken voelen tot dit soort trajecten. Of ze daadwerkelijk effectief zijn, is niet aangetoond maar het is zeer waarschijnlijk dat door de aandacht op jezelf te richten en aan jezelf te werken, wel degelijk positieve effecten te verwachten zijn. Bovendien is het waarschijnlijk dat je op zulk soort evenementen met veel andere hsp’s in aanraking komt waardoor de ervaring op zich al zeer waardevol kan worden. Ook hier geldt weer dat je enigszins kritisch moet blijven staan tegenover hetgeen ze voor je kunnen doen. En hoed je voor een teveel aan ‘zweverigheid’. Dat haalt je eerder verder uit je centrum en dan wordt je juist gevoeliger dan dat je beter in je vel gaat steken.
*hsp: Hoog Sensitief Persoon