Hoog sensitiviteit is geen aandoening. Je hébt het niet, je bént het. En het is ook normaal. Helaas vindt men in onze cultuur dat gevoeligheid een zwakte is. Hierdoor ondervinden velen in de loop van hun leven problemen die een gevolg zijn van hun eigenschap. In plaats van ruimte voor de gevoeligheid van elkaar, heerst de opvatting dat je wat mankeert en/of je aanstelt. Hoog sensitiviteit is echter GEEN ziekte, GEEN afwijking maar ook GEEN aanstellerij.
Nuttige eigenschap
Hoog sensitieve personen (hsp’s) zien eerder problemen, doorzien sneller verbanden en mogelijke risico’s. Ze zijn minder bereid risico’s te nemen en impulsief te handelen. Ze hebben meestal meer aandacht voor het grotere geheel en de langere termijn en vormen hiermee de tegenhanger van mensen die vooral op de korte termijn gericht zijn en direct tot actie over willen gaan. Ook zijn ze meestal meer gericht op wat mensen verbindt dan dat zij bezig zijn met verschillen. Hierdoor geven zij tegenwicht aan mensen die vooral voor status, geld en zichzelf gaan. Meestal hebben ze een sterke intuïtie, voorzien in een vroeger stadium mogelijke risico’s en zijn creatief in het bedenken van oplossingen. Deze eigenschappen zorgen ervoor dat het mensen zijn die niet direct op dingen afgaan maar rustig reflecteren alvorens tot een weloverwogen, en meestal de juiste, actie over te gaan.
In de omgang met andere mensen, komt de eigenschap ook zeer van pas. Daarbij speelt intuïtie immers een grote rol. Ze hebben meer oog voor wat een ander nodig heeft, zijn empathischer ofwel hebben een groter inlevingsvermogen en zetten dat ook in. Ze zullen meestal serieus luisteren en effectief steunen. Vaak worden termen als open, warm, betrokken en meevoelend genoemd als positieve eigenschappen van hsp’s. Eigenschappen die mensen zeer waarderen in hun medemens.
Reflecteren
Hsp´s hebben het nodig om alles wat zij hebben meegemaakt, te laten bezinken en erover na te denken. Dit reflecteren komt neer op het `herkauwen` van alle informatie en het integreren van alle waarnemingen (woorden, indrukken, subtiele lichaamstaal, etc.). In situaties waarbij een hsp meer prikkels te verwerken krijgt (en dat is nogal snel het geval) dan waar hij/zij op dat moment op kan reageren, worden veel van de extra signalen opgeslagen. Naderhand zal de hsp deze informatie alsnog verwerken en samenvoegen. Ze gaan alles in gedachten meerdere malen herhalen waarbij ze open staan voor nieuwe inzichten. Om die reden zullen hsp´s vaak in een later stadium terug willen komen op het gebeurde en komt het zelfs voor dat zij van mening zijn veranderd nadat ze alles eens rustig `op een rijtje` hebben gezet. Dit is zeer nuttig maar wordt hen echter niet altijd in dank afgenomen.
Actie of geen actie
In de hersenen zijn er 2 systemen die elkaar min of meer tegenwerken en aanvullen waar het gaat om het gedrag: het systeem wat je aanspoort om ergens op af te gaan (er-op-af systeem) en het systeem wat je afremt en je eerst even laat nadenken voor je wat gaat doen (pause-to-check systeem). Deze 2 systemen werken min of meer onafhankelijk. Samen bepalen zij hoe je in je dagelijks leven je keuzes maakt voor actie of geen actie. Bij hsp’s is het pause-to-check systeem sterk. Het is daarom ook niet verwonderlijk dat veel hsp’s een terughoudend en een rustig bestaan prefereren. Het geldt echter niet voor alle hsp’s. De hsp’s die tevens een sterk er-op-af systeem hebben, gaan ondanks hun pause-to-check impuls, voor meer uitdaging en intense ervaringen. Deze zgn sensatiezoekers (ongeveer 1 op de 5 hsp’s) hebben weliswaar behoefte aan reflectie en diepgang en zijn voorzichtig, maar zij zijn ook snel verveeld en onrustig en ervaren een continue drang naar nieuwe intense ervaringen. Zij hebben a.h.w. continu één voet op de rem en de ander op het gaspedaal.
Persoonlijkheid
Gevoeligheid vormt, met intelligentie, je temperament, energie, etc. de hardware van je systeem. Het zijn echter je eerdere ervaringen, je opvoeding en je omstandigheden die bepalen wat voor persoonlijkheid je bent geworden. Voor wat betreft de sensitiviteit is bijvoorbeeld zeer bepalend hoe je hebt geleerd naar je eigen gevoeligheid te kijken en daarmee om te gaan. Een persoon die veel negatieve ervaringen heeft opgedaan, wordt bijvoorbeeld eerder verlegen en ontwikkelt een laag zelfbeeld. Als een hsp in een goede en veilige omgeving opgroeit, komen zij over het algemeen prima terecht en hebben ze geen psychische problemen. Hsp’s zijn echter wel wat kwetsbaarder voor negatieve ervaringen en gevoeliger voor stress.
Minder handige kanten
Hsp’s kunnen veel slechter drukke, lawaaierige omgevingen verdragen. Als er veel prikkels om hen heen zijn, raken zij overweldigd. Een veel lager niveau dan gemiddeld wordt al als hinderlijke ervaren. Sensitieve mensen zijn sneller geagiteerd en geïrriteerd, schrikken gemakkelijker, en zijn vaker en sneller van hun stuk gebracht. Ze houden i.h.a. niet van grote veranderingen, zien sneller dan anderen beren op de weg, en zijn meer gesteld op eenvoud en rust. Onder druk presteren ze meestal slechter en hebben ze vaak moeite het tempo bij te benen omdat ze tussentijds even tijd nodig hebben om op adem te komen. In de omgang met andere mensen, worden ze soms als te intens ervaren wat mensen juist kan afstoten. Ook hebben sommige hsp’s de neiging hun “gevoel over dingen” op te dringen aan anderen. Zij zien de dingen zo helder dat ze niet begrijpen dat een ander het niet ziet. Ook kan het zijn dat ze teveel de verantwoordelijkheid op zich nemen van het welzijn van anderen in hun omgeving en daarbij zichzelf vergeten.
*hsp: Hoog Sensitief Persoon