Hoog sensitief (ook wel hooggevoelig) zijn, betekent dat je geboren bent met ‘hardware’ die relatief veel van wat er wordt waargenomen (prikkels) verwerkt. Het is a.h.w. fijner afgesteld. Sensitieve personen merken hierdoor eerder en meer dingen op maar zijn zij ook eerder vermoeid en overweldigd.
Waarneming
Inmiddels is uit hersenonderzoek gebleken, dat hsp’s* echt een andere hardware hebben. Hun zenuwstelsel verwerkt signalen anders waardoor zij bijvoorbeeld veel scherper, en daardoor genuanceerder, waarnemen. Waar bij de gemiddelde mens bijvoorbeeld 3 zintuiglijke waarnemingen worden verwerkt en gecombineerd, zijn dat bij sensitieve mensen veel meer. Ze worden zich daardoor bewust van dingen die anderen ontgaan. Kleine veranderingen of nuanceverschillen merken zij wel op. In de interactie met andere mensen, registreren hsp’s meer extra informatie (emoties, spanning, sfeer, stemming) dan anderen, uit wat gezegd wordt en uit de lichaamstaal.
Hoe merk je dat in het dagelijkse leven? Stel je voor dat je een supermarkt binnenloopt: Een sensitief persoon merkt bijvoorbeeld op dat er net croissants gebakken zijn (geur), dat de moeder die voor je in de rij staat doodmoe is en onderhand gek wordt van haar jengelende kind en dat de TL lamp boven de kassa nodig vervangen moet worden omdat die knippert. Een minder sensitief persoon ergert zich bijvoorbeeld alleen aan het kind. De knipperende TL lamp wordt niet opgemerkt en als dat toch het geval is, niet als storend ervaren. Ook de intensiteit van een waarneming verschilt. Voor een sensitief persoon voelt een langsrijdende auto aan zoals een langsdenderende trein voelt voor de meeste mensen. Ook plotselinge gebeurtenissen komen harder aan: Een sensitief persoon schrikt sneller en heftiger, bijvoorbeeld van de telefoon of de bel.
Prikkels kosten energie
Het waarnemen en verwerken (van prikkels) kost hen uiteraard wel energie en zij raken dus sneller vermoeid. Ze hebben regelmatig periodes van rust nodig (prikkelarme periodes) om te herstellen. In de huidige snelle maatschappij is dit vaak een hele uitdaging. Prikkels zijn overal en voortdurend aanwezig en ook je aandacht wordt continu gevraagd.
Gevoel en emoties
Ook het deel van het zenuwstelsel waarmee emoties en gevoelens worden waargenomen en verwerkt, is bij hsp’s gevoeliger. Het gaat hierbij om een sterkere respons op zowel positieve als negatieve emoties. Hsp’s kunnen nl zeer intens genieten, van bijv. natuur of kunst of een goed gesprek. Het negatieve uit zich in een sterkere reactie op emotionele gebeurtenissen en groter lijden na traumatische ervaringen of een slechte jeugd. De gevoeligheid voor niet verbale communicatie en sociale signalen is ook groter waardoor hsp’s hiervan meer meekrijgen waardoor zij op een dieper niveau contact maken en in staat zijn de medemens te begrijpen. Helaas betekent dit ook dat zij meer kunnen meelijden met anderen en gebukt kunnen gaan onder verstoorde relaties tussen mensen of in de maatschappij.
Prikkels
Prikkels, eigenlijk alles wat je zintuigen prikkelt en/of om je aandacht vraagt, horen bij het leven. Geluiden, geuren, alles wat je ziet, voelt, hoort, proeft, doet en denkt, zijn prikkels. Ook emoties en gedachten geven prikkels. Iedereen wordt de hele dag geprikkeld en een prettig niveau van prikkeling is juist goed voor je. Maar wat de een als prettig ervaart, is voor de ander teveel. Vergeleken met minder sensitieve mensen, ervaren hsp’s* de prikkels sneller als hinderlijk en bij een lager niveau stoort het hen zodanig dat ze er het liefst bij vandaan gaan. Prikkels hoeven ook minder heftig te zijn om storend te worden. Het verdragen van prikkels, jezelf eraan bloot stellen terwijl je eigenlijk liever zou vermijden, kost ook veel energie omdat het extra wilskracht kost.
Overprikkeld
Als het niveau aan prikkels te hoog is of is geweest, raak je overweldigd en ontstaat er spanning in je systeem (stress). Je bent overprikkeld. Dat kan optreden na het ervaren van iets heel intens en dus veel prikkels in korte tijd geeft, of na een langere periode van een enigszins te hoog prikkelniveau. Overprikkeld ben je als alles je even teveel wordt en je uit je evenwicht bent. Je raakt geïrriteerd en hebt een kort lontje en je kunt minder verdragen dan normaal. Meestal kun je je dan ook slechter concentreren, je vergeet dingen, wordt emotioneel, angstig of onzeker, je denken wordt minder helder, je maakt sneller fouten etc. Als je overprikkeld bent is de spanning niet gelijk weg als de prikkels weg zijn. Door rust en ontspanning, zeg maar ontprikkelen, verdwijnt die prikkeling vervolgens weer vanzelf. Overprikkeling is een normaal verschijnsel, niet-hsp’s overkomt het ook, zei het minder snel, minder vaak en minder heftig.
Door de enorme hoeveelheid prikkels die tegenwoordig dagelijks op iedereen afkomt, raken mensen sneller overprikkeld en dat merken we van elkaar in ons ongeduldige en onverdraagzame gedrag. Veel mensen klagen hierover. Hoog sensitieve personen hebben er echter meer moeite mee. Zij móeten regelmatig bijkomen en ontspannen (geestelijk en lichamelijk) om te overleven in de huidige prikkelrijke maatschappij. En zij hebben hier relatief meer tijd voor nodig. De overdaad aan prikkels geeft een geestelijke en lichamelijke spanning en die kan heel hoog oplopen. Het verdragen van prikkels en het hebben van spanning in je systeem, kost veel energie en kan je behoorlijk uitputten. Ben je te vaak en te lang achtereen overprikkeld, dan raak je overspannen, word je extreem moe, en/of krijg je lichamelijke stressklachten. Wordt de overprikkeling chronisch, dan raak je op den duur zo uitgeput dat er dingen in je hersens veranderen die leiden tot angststoornissen, depressies, burn-out, etc.
*hsp: Hoog Sensitief Persoon